टीकाप्रसाद भट्ट
रामेछाप – तामाकोशी र सुनकोशी नदीको संगम भन्दा केहि उत्तरमा रहेको तामाकोशी किनारमा केहि बर्ष देखि पुल निर्माणका लागि ल्याईएका मेसिन औजार त्यतिकै थन्किएको देख्न सकिन्छ । ति मेसिन औजारहरु पुल निर्माणमा प्रयोग भएका छैनन् । बरु खिया लाग्दैछन् । निर्माण सामाग्री नष्ट भइरहेका छन् । मेसिन खिया लागोस या सामान नष्ट होस, त्यसको पर्वाह न निर्माण व्यवसायी, न सरकार दुवैलाई चासो छैन् । अनि राजनीतिक नेतृत्व र जनप्रतिनिधिले समेत रोकिएको पुल निर्माणको काम गराउनमा खासै चासो दिएका छैनन् ।

निर्माण व्यवसायीले ठेक्का प्रकृया मार्फत जिम्मा लिएको सरकारी योजनामा कति सम्म आलटाल गर्छन् भन्ने उदाहरण खोज्न धेरै टाढा जानु पर्दैन् । रामेछापको मन्थली नगरपालिका ६ र खाँडादेवि गाउँपालिका ४ का विचमा पर्ने सोहि तामाकोशीमा निर्माण थालेको पक्कि पुल निर्माण स्थलमा गएर हेरे हुन्छ ।

नेपालका थोरै राष्ट्रिय गौरबको आयोजनाको सूचिमा समावेश मध्यपहाडि लोकमार्गमा पर्ने उक्त पुलको ठेक्का २०७७ सालमानै भएको थियो । पुलको निर्माण कार्य २०८० साल असार मसान्तमा पुरा गर्नुपर्ने गरी निर्माण व्यवसायी संग संझौता भएको थियो । डिजाईन एण्ड विल्ड ठेक्का प्रणाली ( ठेकेदारले पुल निर्माण स्थलको सर्वेक्षण, डिजाइन र लागत अनुमान सहित गरेर ठेक्का हाल्ने प्रणाली ) अन्तरगतको उक्त पुृलको काम सक्ने अवधिमा निर्माण व्यवसायीले बल्ल पुलको डिजाईन र लागत अनुमान तयार गरेर आयोजनालाई बुझायो । उक्त डिजाईन स्वीकृत गरेर निर्माण व्यवसायीलाई काम गर्न सरकारले निर्देशन दिएपनि निर्माणको कार्य अझै सुरुनै गरेको छैन् ।

निर्माण व्यवसायीले पुल निर्माणका लागि झारेका सामान निर्माण स्थलमा असरल्ल छन् । फलामे डण्डीमा खिया लागेर कालै भएको छ । निर्माण स्थलमा झारिएका मेसिन चलेका छैनन् , करोडौंका मेसिन औजार केहि बर्ष देखि एकै थलोमा थुपारिए र राखिएका छन् । बालुवा र गिट्टीमा नजिकै रहेको सडककोे धुलो उडेर बराबरी जस्तो भईसकेको छ । साईटमा निर्माण व्यवसायीका प्रतिनिधि या सम्पर्क व्यक्ति भेटिदैनन् ।

तामाकोशी पुल निर्माणका लागि कालिका प्यासिफिक जेभि र मध्यपहाडि सडक आयोजना विच ठेक्का संझौता भएको थियो । उक्त जेभिले पुल निर्माणको काम केहि बर्ष देखिनै अलपत्र छोडेपछि स्थानीयस्तरमा उक्त पुलको निर्माण कार्य सरकारले रद्ध ग¥यो भन्ने हल्ला फैलिएको छ । तर मध्यपहाडि सडक आयोजना रामेछापका प्रमुख विदुर पोखरेल उक्त हल्लामा कुनै सत्यता नभएको वताउछन् ।

‘गत बर्ष मात्र तामाकोशी पुलको डिजाईन र लागत अनुमान स्वीकृत भएको छ’ पोखरेलले भने – रद्ध भएको हैन् । हामीले पुलको काम गर्नका लागि निर्माण व्यवसायीलाई बारम्बार पत्राचार गरेका छौं उनले भने – तर निर्माण व्यवसायी साईटमा आइसकेको अवस्था छैन् । ‘मौखिक रुपमा आउछु, आउछु मात्र भनेको अवस्था छ’ पोखरेलले भने – निर्माणको अवधि बाँकी रहेकोले आउलान र काम थाल्लान भन्ने आशामा वसेका छौं ।

मध्यपहाडि लोकमार्गको सडक अव करिव अन्तिम चरणमा छ । रामेछापको सित्खा देखि पूर्वउत्तरको सुनकोशीको किनारबाट बेनी हुदै खुर्कोट जानका लागि उक्त पुल अत्यावश्यक छ । बिपी राजमार्गमा हुने सवारी चापलाई न्यून गर्न पनि मध्यपहाडि सडकबाट एकतर्फि यातायात संचालन गर्न उक्त पुल महत्वपूर्ण रहेको स्थानीय विरवहादुर श्रेष्ठले वताएका छन् ।
रामेछाप प्रशासनले ठेकेदारले काम शुरु गर्ना साथ रोकिएको तामाकोशी पुलको निर्माण कार्य अलपत्र पारेको भन्दै त्यसलाई तत्काल सुरु गर्न तीन बर्ष अघीनै निर्देशन दिएको थियो । निर्माण व्यवसायी र सडक आयोजनालाई जिल्ला प्रशासनले गरेको पत्राचारले समेत काम नगरेको श्रेष्ठ वताउछन् ।

सार्वजनिक खरिद ऐनमा तोकिएको समयमा काम नगर्ने निर्माण व्यवसायीलाई दैनिक जरिवाना लगाउने र ठेक्का रद्ध गरी धरौटी रकम जफत गर्ने नियम छ । तर उक्त कार्यको लागि अझै सम्म सडक आयोजनाले काम अघी बढाएको छैन् । ‘पुल निर्माण हुन्छ भन्ने कुरामा हामी अझै आशावादी छौं ’ आयोजना प्रमुख पोखरेलले वताए ।

मध्यपहाडि सडक आयोजनाको रामेछाप जिल्लामा पर्ने गुन्सी देखि सेलेघाट सम्मको भागको निर्माण समेत अन्य जिल्लामा भन्दा पछि छ । लुभु र सित्खा खोलामा निर्माण हुने पुलको काम र कोथवे देखि डब्खा सम्मको सडकको काम पनि सुस्त छ । झण्डै ८ बर्ष अघीनै सडकको ट्याक खुलेको उक्त खण्डमा सडक चौडा गर्ने काम भएको छ । सडक चौडा गर्ने र अन्य पूर्वाधारको निर्माण नभै कालोपत्र गर्न सक्ने अवस्था छैन् । गुन्सी देखि कोथवे र डब्खा देखि बेनीघाट सम्मको सडक भने कालोपत्रेको अन्तिम तयारी छ ।